سابقون

پرسش:مسلمانان اعتقادی دارند که برسر قبر مردگان خود می روند و برای آنان طلب آمرزش می کنند، در صورتی که انسانها هر کار پسندیده و ناپسندی که در دنیا انجام داده اند، انجام داده و دیگر نمیتوانند به دنیا بازگشته و کارهای بدشان را درست کنند و به نظر شما این کار مرده پرستی نیست؟ (البته من به اسلام و اعتقادات آن توهین نمی کنم چون اسلام دین من است و توهین به او توهین به خودم نیز هست) برای مثال از طرف مدرسه هفته پیش ما را به گلزار شهدا و برای گلباران کردن قبور آنان بردند اگر این کار به منظور احترام گذاشتن و زنده کردن یاد شهدا باشد که شکر خدا در کشور ما همواره به یاد شهداست و حتی به مدارس شاهد در کشور روز به روز افزوده می شود و همه چیز به یاد شهدا نامگذاری شده است.


پاسخ:

با سلام و عرض ادب
برای اینکه به پرسش جنابعالی پاسخ بگوییم مقدمه ای را بیان می کنیم:
بر اساس آیات و روایات، ارتباط خاصى میان قبر برزخى و قبر خاکى، یعنى بین روح انسان در برزخ و بدن مادى او در قبر خاکى وجود دارد. این ارتباط، در اصل از ارتباط روح و بدن مادى که در طول زندگى دنیوى با یکدیگر یک نوع اتحاد داشته‏اند، سرچشمه مى‏گیرد که با قطع تعلق روح از بدن پس از مرگ به کلى از میان نمى‏رود، بلکه یک نوع ارتباط در حدّ پایین‏ترى میان روح برزخى و بدن مادى و خاکى وجود دارد، البته نه در حد و اندازه‏اى که در زندگى دنیوى و در دوران تعلق روح به بدن وجود داشت و نه با آن کیفیت و کمیت، بلکه در میزانى ضعیف‏تر و با کم و کیفى دیگر. از همین رو، قبر خاکى با قبر و عالم برزخى روح ارتباطى دارد که نقاط دیگر این ارتباط را ندارند، و به همین جهت است که على رغم حضور روح در عالمى فوق ماده، زمان و مکان [برزخ‏] توجه خاصى به بدن مادى و نقطه‏اى که بدن خاکى در آن است، دارد و بر اساس همین ارتباط میان قبر خاکى و قبر برزخى است که دستورات و احکام خاصى در باب قبر، تشییع جنازه، کفن، دفن، حرمت قبر، استحباب زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت بر سر قبور و نظایر آنها در شریعت اسلامى وجود دارد. این ارتباط روح با قبر خاکى موجب مى‏شود که بتوان از این طریق بهتر با روح رابطه برقرار و به او توجه کرده و نیز توجه او را جلب کرد، بدین جهت در روایات تأکید فراوانى بر زیارت قبور، دعا، طلب رحمت و مغفرت و تلاوت قرآن کریم بر سر قبرها شده است، هر چند این آداب در هر جایى براى مردگان خوب است، ولى به دلیل ارتباط قبر برزخى با قبر خاکى بر انجام این آداب بر سر قبرها تأکید بیشترى شده و از استحباب بیشترى برخوردار است. از طرفى ارواح نیز بر اساس این ارتباط با بدن مادى و قبر خود از حضور مؤمنان مسرور و مبتهج مى‏شوند. امام صادق (ع) مى‏فرماید: «قسم به خداى متعال، مردگان رفتن شما را [بر سر قبورشان‏] مى‏دانند و با حضور شما مسرور مى‏شوند و با شما انس مى‏گیرند و بهره‏مند مى‏شوند»،( وسائل الشیعه، ج 2، ص 878).
بنا بر این ، یکی از اموری که موجب شده است تا  معصومین (ع) زیارت قبور را توصیه فرمایند ، می تواند همین ارتباط خاصّ بین وجود برزخی و وجود مادّی شخص باشد. امر دومی که احتمالاً موجب چنین توصیه ای از سوی معصومین (ع) شده است ، این است که انسان در کنار قبر شخص رحلت نموده ، بهتر می تواند روح مرده را یاد کند ؛ چرا که تصور روح ، برای افراد زنده  ، کار دشواری است ؛ ولی تصور شکل مادی شخص متوفی آسانتر است ؛ لذا افراد زنده با قرار گرفتن در کنار قبر شخص مرده و تصور بدن او راحتر و بهتر می توانند عواطف انسانی خود را نسبت به فرد متوفی بروز دهند ؛ و این امر باعث می شود که بیشتر برای او طلب آمرزش نمایند. البته طلب آمرزش و خیرات نمودن برای آنها منحصر در رفتن به قبرستان نیست ؛ ولی این کار در کنار قبر شخص بهتر و با خلوص بیشتری انجام می گیرد.
عامل دیگری که موجب شده است تا معصومین (ع) رفتن به زیارت اهل قبور را توصیه نمایند این است که قبرستان یادآور مرگ است و یاد مرگ از ابزارهای مهم تربیتی است ؛ به گونه ای که اهل بیت (ع) یاد مرگ را بهترین ذکر ، بعد از یاد خدا معرّفی نموده اند. انسان در قبرستان و با دیدن قبور گذشتگان و بخصوص قبور نزدیکان خود ، بیشتر متوجّه موقّت بودن دنیا و کوتاهی عمر انسان می شود ؛ و متوجه می شود که فقیر و غنی ، قدرتمند و ضعیف ، زیبا و نازیبا ، همه بالاخره از این دنیا هجرت خواهند نمود ؛ و در عالمی دیگر باید پاسخگوی عقائد و اعمال خود باشند . لذا قبرستان به منزله کلاس تربیتی و عبرت آموزی است.
حال پرسش اساسی این است که قرائت دعا در نزد اهل قبور و زیارت آنها برای خود میت چه فایده ای می تواند داشته باشد ؟
  از بعضی روایات بر می آید که عالم پس از دنیا، جهانی است که سراسر علم و ادراک است ، همچنین سیر استکمالی انسان را پس از مرگ نیز نشان می دهد:
حفص یکی از اصحاب امام هفتم (ع)می فرماید: شنیدم امام موسی بن جعفر(ع) از مردی پرسیدند: « آیا دوست داری همیشه در دنیا باشی؟» گفت: بلی. امام پرسیدند: « برای چه؟» گفت: برای این که سوره قل هوالله احد را قرائت کنم پس امام ساکت شدند و بعد از دقایقی فرمودند ای حفص هر که از دوستان و شیعیان ما بمیرد در حالی که قرآن را خوب فرانگرفته است در قبر(برزخ) به او تعلیم می شود تا خدا به آن طریق درجه اش را بالا ببرد همانا درجات بهشت به قدر آیات قرآن است. به او گفته می شود بخوان و بالا برو پس او می خواند و بالا می رود ... .»(کافی ج2 ص607)
نیز در روایتی از امام صادق (ع) آمده است:
« یدخل على المیت فى قبره الصلاة و الصوم و الحج و الصدقة و البر و الدعاء و یکتب اجره للذى یفعله و للمیت » نماز و روزه و حج و صدقه و نیکى و دعا در قبر میت داخل مى‏گردد و پاداش آن اعمال علاوه بر این که براى کسانى که آنها را انجام مى‏دهد هست براى میت نیز خواهد بود (المحجة‏ البیضاء، ج 3، ص 42).
زیارت قبر مؤمن و قرائت قرآن و فاتحه و دعاء در نزد قبر او، موجب خشنودی و مغفرت آن مؤمن می‏شود زیرا او از ثواب این اعمال بهره‏مند و منتفع می‏گردد و از این جهت وقتی کسی به زیارت آنها می‏رود خوشحال می‏شود.
 در روایتی از امیرالمومنین علی(ع) می‏خوانیم:
 زوروا موتاکم فانهم یفرحون بزیارتکم{السنن الکبری، ج 5، ص 245/}
 «مردگانتان را زیارت کنید و همانا آنها با زیارت شما خوشحال می‏شوند.
اعمال مثبتی که میت در عالم طبیعت انجام داده است ، در عالم برزخ موجب استکمال و و ترقی او می شود ، مثلا اگر کسی مدرسه و یا مسجدی ساخته است و اهل دنیا از این مکان ها استفاده می کنند ، ثواب این اعمال برای او نیز نوشته می شود و در نتیجه موجب تکامل میت می شود .
 انسان به واسطه اعمالش از نعمت های برزخی و اخروی بهره مند می شود و نعمت های بهشتی همگی معرفت زا هستند ؛ یعنی انسان بهشتی با مصرف نمودن نعمات بهشتی از نظر معرفت الهی تکامل می یابد. کما اینکه در دنیا نیز عمل خالص، موجب افزایش معرفت است.
با این بیان زیارت قبور و قرائت دعا و زیارت علاوه بر اینکه برای خود شخص مفید هست برای میت نیز نافع بوده و در مواقعی موجب شفاعت و یا موجب رهایی او از عذاب می شود.
امام صادق(ع) فرموده است: « یدخل على المیت فى قبره الصلاة و الصوم و الحج و الصدقة و البر و الدعاء و یکتب اجره للذى یفعله و للمیت» ؛ نماز و روزه و حج و صدقه و نیکى و دعا در قبر میت داخل مى‏گردد و پاداش آن اعمال علاوه بر این که براى کسانى که آنها را انجام مى‏دهد هست براى میت نیز خواهد بود (المحجة‏ البیضاء، ج 3، ص 42).
پیامبر اکرم(ص) مى‏فرماید: « لیدخل على قبور الاموات من دعاء الاحیاء من الانوار مثل الجبال » ؛ دعاى زندگان به صورت کوه‏هاى نور بر قبرهاى مردگان داخل مى‏گردد (المحجة ‏البیضاء، ج 3، ص 341).