آیات حجاب
آیات مربوط به حجاب و پوشش بانوان در دو سوره آمده است، یکی سوره نور و دیگری سوره احزاب.
در سوره نور آیه مربوط به حجاب، آیه 31 می باشد. چند آیه قبل از آن وظیفه اجازه خواستن برای ورود در خانهها بیان شده است که ترجمه آیه:
به زنان با ایمان بگو: چشمهای خود را فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را جز آن مقدار که ظاهر است، آشکار ننمایند و اطراف روسریهای خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان یا پدر شوهرانشان
قرآن در این آیه به حجاب که از ویژگی زنان است، ضمن سه جمله اشاره فرموده:
1- آنها نباید زینت خود را آشکار سازند، جز آن مقدار که طبیعتاً ظاهر است:
ولا یبدین زینتهن الاّ ما ظهر منها بنابراین زنان حق ندارند زینتهایی را که معمولاً پنهانی است، آشکار سازند، هر چند اندامشان نمایان نشود. به این ترتیب آشکار کردن لباسهای زینتی مخصوصی که زیر لباس عادی یا چادری پوشند، مجاز نیست، چرا که قرآن از ظاهر ساختن چنین زینت هایی نهی کرده است
2- دومین حکمی که در آیه بیان شده، این است که آنها باید خمارهای خود را بر سینههای خود بیفکنید: ولیضربن مخمرهن علی جیوبهن خمر جمع خمار (بر وزن حجاب) در اصل به معنای پوشش است، ولی معمولاً به چیزی گفته می شود که زنان با آن سر خود را می پوشانند (روسری) و جیوب جمع جیب (بر وزن غیب) به معنای یقه پیراهن است که از آن تعبیر به گریبان می شود. گاه به قسمت بالای سینه به تناسب مجاورت با آن نیز اطلاق می گردد.
از این جمله استفاده می شود که زنان قبل از نزول آیه، دامنه روسری خود را به شانهها یا پشت سر می افکندند، به طوری که گردن و کمی از سینه آنها نمایان می شد. قرآن دستور میدهد روسری خود را بر گریبان خود بیفکنند، تا هم گردن و هم آن قسمت از سینه که بیرون است، مستعد و پنهان گردد
3- در سومین حکم، مواردی را بیان می کند که زنان می توانند در آن جا حجاب خود را برگیرند و زینت پنهان خود را آشکار سازند که دوازده مورد است.(1)
آیه دیگر آیه 59 و 60 سوره احزاب است :
ترجمه:
ای پیغمبر! به همسران و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو که جلبابها (روسری یا چادرهای) خویش را به خود نزدیکتر سازند. این کار برای این که شناخته شوندو مورد اذیّت قرار نگیرند، نزدیکتر است و خدا آمرزنده و مهربان است
بحثی که در این آیه مطرح است، راجع به مفهوم جلبابی است که به چه نوع لباس می گویند
کلمات مفسران و لغویین مختلف است و به دست آموردن معنای صحیح کلمه دشوار است
در المنجد می نویسد: جلباب پیراهن یا لباس گشاد است. در مفردات راغب می نویسد: الحلابیب: القُمُص و الخُمُر؛ یعنی پیراهن و روسری .(2)
قاموس می نویسد: جلباب عبارت است از پیراهن و یک جامه گشاد و بزرگ، کوچکتر از ملحفه و یا خود ملحفه (چار مانند) که زن به وسیله آن تمام جامههای خویش را می پوشد یا روسری.(3)
تفسیر مجمع الیان می گوید: جلباب عبارت است از روسری که در موقع خروج از منزل به کار برده می شود و سر و صورت را با آن می پوشانند .(4)
بنابراین معنای جلباب از نظر مفسّران روشن نیست. آن چه صحیحتر به نظر می رسد، این است که در اصل لغت، کلمه جلباب شامل هر جامه وسیع می شد، ولی غالباً در مورد روسری هایی که از رو سری بزرگتر و از ردا کوچکتر بوده، به کار رفته است.
برخی آن را مانند چادر امروزی معنا کردهاند.
ظاهراً دو نوع روسری برای زنان بوده است: یک نوع روسریهای کوچک که آنها را "خمار" یا مقنعه مینامیده و معمولاً در داخل خانه از آنها استفاده می کردهاند.
نوع دیگر روسریهای بزرگ که مخصوص خارج منزل بوده و این معنا با روایاتی که در آنها لفظ جلباب ذکر شده سازگار است، مانند روایت عبداللَّه حلبی که مضمونش این است که در مورد زنان سالخورده جایز است خمار و جلباب را کنار بگذارند و نگاه به موی آنها مانعی ندارد. از این جمله فهمیده می شود که جلباب و سیله پوشانیدن موی سر بوده است.
پی نوشتها:
1. تفسیر نمونه، ج 14، ص 438.
2. مفردات راغب، ص 93، چ دارالکتب العلمیه، قم.
3. قاموس المحیط، فیروزآبادی، چ بیروت،، ج 1، ص 173.
4. مجمع البیان، طبرسی، ج 8، ص 181.